“`html

Suriye’de Yeni Dönem: Baas Rejimi Sona Erdi ve Yönetim Değişikliği

8 Aralık 2024 tarihi itibarıyla Suriye’de 61 yıldır süren Baas rejimi sona erdi. Radikal İslamcı ve El Kaide bağlantılı Hayat Tahrir eş-Şam (HTŞ) lideri Ahmed Şara, ülkedeki geçici yönetimin başına geçti.

Yeni hükümet, son sekiz aydır birleştirilmiş bir Suriye ordusu kurma ve merkezi otoriteleri güçlendirme çabaları içerisinde bulunuyor.

Bununla birlikte, Suriye’nin kuzeydoğusunda kurulmuş olan Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile merkezi yönetim arasında sürdürülen müzakerelerde herhangi bir ilerleme kaydedilemiyor. SDG, 13 yıl önce kendi özerk yönetimini oluşturmuş ve daha önce ABD’nin desteğini almış durumdadır.

Aynı zamanda, Suriye’nin güneyinde Dürziler kendi milis güçlerini kurdu ve yeni orduya karşı direnç gösteriyorlar. Daha fazla özerklik ve kendi güvenlik sistemlerini talep ediyorlar.

İsrail, “Dürzileri koruma” amacıyla başkent Şam ve Süveyda’da Suriye ordusuna yönelik saldırılarda bulunuyor.

Aleviler ise, Mart ayında kendilerine yönelik saldırıların Şam tarafından desteklendiğine inanıyor ve yeni yönetime karşı güven kaybı yaşıyorlar.

Bütün bu gelişmeler ışığında Suriye’deki çatışmalar, sonuçsuz kalan diplomatik süreçler ve HTŞ merkezli yeni yönetim hakkında azınlıkların duyduğu güvensizlik ciddi bir kaygı yaratıyor.

Bu durum, Suriye’nin bölünme veya yeni bir vekalet savaşına sürüklenip sürüklenmeyeceği konusunu akıllara getiriyor.

Suriye içerisinde süregelen iç savaş ve gruplar arası dinamikleri yıllardır gözlemleyen uzmanlarla görüşmeler gerçekleştirdik.

İç Savaş Gerçekten Bitti mi? Entegrasyon İmkânı Var mı?

Ortadoğu konularında uzmanlaşmış olan Demokrasilerin Savunulması Kurumu’ndan araştırma analisti Ahmad Sharawi, iç savaşın bitmediğini, fakat farklı bir yapıda sürdüğünü savunuyor. Sharawi, “Esad rejimi devrildiğinde birçoğu Suriye’de iç savaşın sona erdiğini düşünmüştü. Ancak ben bunun doğru olmadığını savundum; savaş sadece farklı bir biçime evrildi. Yeni liderlikle aynı dinamikler devam etmekte,” diyor.

Medeniyet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden Doç. Dr. Helin Sarı Ertem, Suriye’deki karmaşanın ve çatışmaların devam etmesinin beklenen bir durum olduğunu ifade ediyor. Ertem, “Çünkü kısa bir sürede tamamen bir uyum ve güven ortamı sağlamak oldukça zordur,” biçiminde görüş belirtiyor.

Sharawi, yeni yönetimin entegrasyon çabalarına rağmen hiçbir etnik grubun güvenini tam olarak kazanamadığını vurguluyor. Özellikle, Kürtlerin Şam ile entegrasyon planlarını sorguladığını belirtiyor.

Kürt siyasetçi İlham Ahmed, BBC Türkçe ile gerçekleştirdiği bir röportajda, bağımsız bir devlet talep etmediklerini ancak Şam ile daha fazla iletişime ihtiyaç duyduklarını dile getirdi.

Şara’nın Kontrol Sağlayamaması ve Zorluklar

Ahmed Şara, Suriye’yi 24 yıl yöneten Beşar Esad’ın devrilmesinin ardından ülkeyi yeniden yapılandırmayı hedeflemişti, ancak sekiz ay geçmesine rağmen bunu gerçekleştirememesi ciddi eleştirilere yol açıyor.

Singapur Ulusal Üniversitesi’nden akademisyen James Dorsey, “Şara’nın kontrolü sağlaması imkânsız görünüyor ve bu durum gelecekte kaybetmesine neden olabilir,” diyor. Dorsey, bir ulusun komuta altına girip silahlarını devretmelerinin kolay olmadığını belirtiyor.

Bu süreç içerisinde, Şara’nın eski HTŞ’li yetkililerin ve ordu içindeki grupların tutumları hakkında belirsizlik olduğunu dile getiriyor.

Doç. Dr. Helin Sarı Ertem, Suriye’nin geçici yöneticisinin tartışmalı bir figür olduğunu ancak en azından “ehven-i şer” olarak kabul edilebileceğini ifade ediyor. Ertem, Suriye’de hala büyük güvenlik sorunları olduğunu ve özellikle azınlıkların tehdit altında hissetmeye devam ettiğini belirtiyor.

Sharawi, Suriye’deki entegrasyonun mümkün olabileceğini ancak bunun için Şara’nın “Ben Esad’ı devirdim, her şey benim kararlarımla olacak” tutumundan vazgeçmesi gerektiğini vurguluyor.

Federalizm Seçeneği

Entegrasyon sağlanamadığı taktirde Suriye’de federal bir sistemin kurulabileceği öngörülüyor. Helin Sarı Ertem, Suriye için federalizmin “ideal yönetim biçimi” olmadığını, gerçekleşebilecek bölünme senaryolarıyla bunun her zaman tehdit oluşturacağını ifade ediyor.

James Dorsey ise, “Federasyon ideal bir fikir olsa da, buna karşı olan bölgesel güçlerin varlığı sorunların çözülmesini zorlaştırıyor,” diyor.

Yeni Vekil Güçlerin Ortaya Çıkışı

Suriye’deki silahlı gruplar arasındaki çatışmaların ve bölgesel ülkelerin desteğinin artması, Suriye’nin geleceğinde vekil güçlerin çatışmasına ve olası daha geniş bir savaşın patlak vermesine neden olabilir. Ahmad Sharawi, HTŞ’nın yönetimine geçiş sonrası yeni güçlerin oluştuğunu, bunun da çatışmaları artırabileceğini belirtiyor.

Cerablus gibi yerlerde Türkiye’nin desteklediği Suriye Milli Ordusu, yeni orduya cazip olduğuna rağmen kendi komutanlarına bağlı kalmaya devam ediyor. Sharawi, “Bu güçlerin bir çatışma yaşanırsa Türkiye’nin emirlerine göre hareket edeceğini düşünüyorum,” diyor.

Dorsey, “Suriye’deki silahlı grupların bazı bölge ülkeleriyle işbirliği içinde olduğunu ve bunun, özellikle vekil güçler arası çatışmaları artırabileceğini” belirtiyor.

ABD ve Körfez Ülkelerinin Tutumu

Gerçekleşen tüm bu gelişmelere rağmen, daha büyük çapta çatışmaların veya bölünmenin önlenmesi de mümkündür. Zira, ABD ve Körfez ülkeleri, Suriye’nin toprak bütünlüğünü ve istikrarını destekleme konusunda kararlı.

Helin Sarı Ertem, “Körfez ülkeleri, Yeni Suriye’nin önemli finansörleri arasında,” şeklinde bir yorumda bulunuyor. James Dorsey, Amerika’nın üniter ve istikrarlı bir Suriye istemekte olduğunu ifade ediyor.

Öte yandan, Ahmad Sharawi da, ABD’nin hâlâ Suriye’de birleşik bir yapıdan yana olduğuna inanıyor ve federal bir sistemin yakın gelecekte gündeme düşmeyeceğini belirtiyor. Sharawi, “Savaşın yorgunluğunu yaşayan Suriye halkı da siyasi çözüm arayışında,” diyerek sözlerine son veriyor.

“`